Հաղպատի վրացերեն գրությամբ տապանաքարը

Հաղպատի վրացերեն գրությամբ տապանաքարը Հաղպատի վանքի հետաքրքիր անկյուններից է։ Այն դարձել է վրացի զբոսաշրջիկների սիրելի կանգառ, քանի որ արձանագրությունը գրված է հենց իրենց լեզվով։ Ինչո՞ւ է այն այնտեղ և ո՞ւմ է պատկանում:

Նախապատմություն

Միջնադարում քաղաքական որոշ հանգամանքների հետևանքով Հայաստանի հյուսիսում տարածվեց քաղկեդոնականությունը։ Քանի որ այդ տարածաշրջանում այն սերտորեն կապված էր Վրաց ուղղափառ եկեղեցու հետ, բազմաթիվ քաղկեդոնիկ հայեր հայերենին զուգահեռ սկսեցին օգտագործել նաև վրացերենը։ Նույնիսկ Հայ առաքելական որոշ եկեղեցիներ ժամանակավորապես ծառայել են քաղկեդոնություն ընդունած հայերի կողմից։ Այդ պատճառով Լոռու մարզի մի շարք եկեղեցիների պատերին ու տապանաքարերին մինչ այսօր պահպանվել են վրացատառ հայերենով կամ մաքուր վրացերենով գրված միջնադարյան արձանագրություններ։

Վրացերեն արձանագրությունների տարածման հաջորդ փուլը նկատվել է 18-19-րդ դարերում, երբ Թիֆլիսում և վրացական այլ քաղաքներում հայերը մեծ դերակատարում ունեին։ Հայ ազնվական ընտանիքներն անգամ իրենց տապանաքարերի վրա երբեմն հայերեն գրության հետ ներկայացնում էին նաև վրացերենը՝ ցուցադրելով սոցիալական կապերն ու միջմշակութային շփումները։

Վրացի գիդերի սիրելի վայրը Հաղպատում

Վերջին տարիներին Վրաստանից վրացի զբոսաշրջիկների խմբեր են այցելում Հայաստանի Լոռու մարզ: Հաղպատի վանքում նրանց ամենասիրելի կանգառը վրացերեն արձանագրությամբ տապանաքարն է, որը գտնվում է վանական համալիրի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու դիմաց: Այն բազալտե ուղղանկյուն քար է, որի վերին մասում գրված է հայերեն, իսկ ստորին մասում՝ վրացերեն արձանագրություն: Հայերեն արձանագրությունն ավելի բովանդակալից է, սակայն երկու լեզվով գրությունները փոխանցում են նույն միտքը: Տապանաքարը թվագրվում է 1812 թվականով և պատկանում է Հռիփսիմե անունով երիտասարդ հայ կնոջ:

Տապանաքարի վրացերեն արձանագրությունը հետևյալն է՝ ეს საფლავთა შიგა მდებარე ვარ უბედური წუთისსოფლიდამ უჟა-მოთ გამოსალმებულნ მე, ახპატის მოურავის მეუღლე ჰორომსიმე. მხილველ-ნო, გევედრებით ვინც წაიკითხოთ თითო პირი შენდობა მიბძანოთ. აღ-მისრულდი წელსა 1812: Հայերեն թարգմանությունը՝ Այստապանում եմ գտնվում կյանքից անժամանակ հեռացած դժբախտս ես՝ Հաղբատի մովրովի ամուսին Հոռոմսիմես, հանդիպողաք, աղաչում եմ, ով կարդա՝ մեկական բերան ողորմի ասեք: Վախճանվեցի 1812 թվին: