Սուրբ Լույս լեռ

Սուրբ Լույս լեռը Հայկական լեռնաշխարհի ամենագեղեցիկ և անտառապատ լեռներից մեկն է: Այն գտնվում է Գուգարաց լեռների հյուսիս-արևմտյան մասում՝ Հայաստանի Լոռու մարզի Հաղպատ և Ծաղկաշատ գյուղերի միջև: Տեղացիների շրջանում հայտնի է Սրբլիս անունով:

Լեռան ամենաբարձր գագաթը հասնում է 1857 մետրի։ Հարաբերական բարձրությունը մոտ 850 մետր է։ Այն ունի մի քանի գագաթ և դրանց միջև ընկած ձորակներ, որոնք լեռանը տալիս են հպարտ տեսք։ Հարուստ է բուսատեսակներով և պատմական հուշարձաններով: Այսպիսով, Սուրբ Լույս լեռը ոչ միայն գեղատեսիլ է, այլև էկոլոգիական, պատմական և զբոսաշրջային մեծ արժեք ունի։

Բնակավայրեր և բնակատեղիներ

Սուրբ Լույս լեռան լանջերին հազարամյակների ընթացքում ձևավորվել են մարդկանց բնակավայրեր: Այդ մասին են վկայում նաև հայտնաբերված հնագիտական իրերը, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. 1-ին և 2-րդ հազարամյակներով: Սուրբ Լույս լեռան առանձին հատվածներում կարելի է հանդիպել հին գյուղատեղիներ, որոնք ընդգրկված են հուշարձանների ցանկում: Մեր օրերում գործող բնակավայրերից պահպանվել են երկուսը՝ Հաղպատ գյուղը լեռան հյուսիս-արևմտյան կողմում և Ծաղկաշատը՝ հարավ-արևելքում: Այս գյուղերը բնականորեն ներդաշնակված են լեռան բնապատկերին:

Պատմական հուշարձաններ

Սուրբ Լույս լեռը հարուստ է հայկական պատմամշակութային հուշարձաններով, որոցից է հռչակավոր Հաղպատի վանական համալիրը: Այդ հուշարձանների մեծ մասը ամբողջական կամ կիսավեր հասել են մեր օրեր և ներկայացնում են հայկական ճարտարապետության յուրահատկությունն ու գեղեցկությունը: Կարելի է ասել լեռը դարեր շարունակ այդ հուշարձանների համար ծառայել է որպես պաշտպան՝ հսկելով և երբեմն թաքցնելով դրանք:

Անտառներ և բուսական աշխարհ

Սուրբ Լույս լեռը պատված է բարձրարժեք անտառներով, որոնք իր ամենամեծ հարստությունն են: Այստեղ աճում են բազմաթիվ էնդեմիկ ծառատեսակներ: Դրանց մի մասը ներառված է Հայաստանի Կարմիր գրքում և համարվում է վտանգված:

Այս անտառները մարդուն տալիս է մաքուր օդ, սառնորակ ջուր, ստվեր ու առողջ միջավայր՝ ապահովելով կենսական հավասարակշռությունը։ Բնության տեսակետից անտառը կարգավորում է կլիման, պահպանում հողի խոնավությունն ու կենսաբազմազանությունը՝ դարձնելով էկոհամակարգը կայուն և կենսունակ։

Ծառատեսակներ

Հաղպատ գյուղին նայող արևմտյան, հյուսիսային և հյուսիս-արևմտյան լանջին տարածված է հաճարենու անտառը։ Այնտեղ մտնելիս կարծես այլ աշխարհ տեղափոխվես։ Հաճարենին կարող է հասնել մինչև 50 մետր բարձրության և ունենալ 1.5-ից 2 մետր հաստ բուն։ Այն խոնավասեր ու դիմացկուն ծառատեսակ է, որը կարող է ապրել 350-ից 400 տարի։Տերևաթափ ծառ է:

Քիչ քանակով հանդիպում է նաև Կարմիր գրքում գրանցված Հատապտղային կենի, որի մինչև 300 տարեկան օրինակներ են հայտնաբերվել։ Այն հատկապես տարածված է Աչեր գետի ավազանում՝ որտեղ մարդու ազդեցությունը նվազ է։ Տերևաթափ ծառ է:

Լեռան ստորին անտառային գոտում տարածված են Արևելյան բոխու խիտ անտառներ: Այս տերևաթափ ծառատեսակը աճում է մինչև 5-ից 18 մ բարձրության: Հիմնականում հանդիպում է լեռան հուսիս-արևմտյան և հարավային լանջերին:

Լանջերին աճում են նաև կաղնիներ՝ ինչպես կաղնուտներով, այնպես էլ առանձին ծառերով։ Ընդարձակ կաղնուտները տարածված են լեռան հարավ-արևելյան կողմում՝ գագաթից մինչև Ծաղկաշատ գյուղ հատվածում: Կաղնու բարձրությունը հասնում է մինչև 30-ից 50 մետրի: Տերևաթափ ծառ է:

Տարբեր ծառատեսակների հետ խառը ձևով աճում է նաև թխկի: Այն 15-ից 16 մետր բարձրության հասնող և 40-ից 60 սմ հաստությամբ բնով տերևաթափ ծառ է:

Քիչ քանակությամբ կարելի է հանդիպել նաև սոճիների, որոնք բացատներում մարդու կողմից տնկման արդյունք են:

Ինչպե՞ս այցելել

Սուրբ Լույս լեռը կարելի է տեսնել բազմաթիվ բնակավայրերից, բայց ամենագեղեցիկ տեսարանը բացվում է Հաղպատ գյուղից։ Կանգնելով Հաղպատի վանքի բակում՝ դիտեք անտառապատ գեղեցկուհուն։

Եթե ցանկանում եք նվաճել լեռան գագաթը, օգտվեք Սուրբ Լույս լեռան արահետից, որը սկսվում է Հաղպատի վանքից և անցնում Զորավանք եկեղեցու մոտով։ Այնուհետև արահետը անցնում է բոխու խիտ անտառով, տեղ-տեղ փոքրիկ բացատներով և մտնում է սաղարթախիտ անտառ: Այդտեղից ոլորապտույտ արահետը հսկա ծառերի տակով բարձրանում և հասնում է գագաթ: Բարձրունքից բացվում է անմոռանալի տեսարան դեպի Դեբեդի կիրճ և Վիրահայոց լեռներ։ Մինչև բացատ վերադարձը նույն ճանապարհով է, որից հետո պետք է քայլել դեպի Կուսանանց անապատ եկեղեցի և Հաղպատի վանք:

Բացի այդ, լեռը ընդգրկված է նաև Հաղպատ – Ծաղկաշատ արահետում, որն ավելի բարդ և ժամանակատար է, բայց շատ հետաքրքիր և գրավիչ։ Այս երթուղու մի մասը համընկնում է Սուրբ Լույս լեռան արահետին: Հասնելով լեռան գագաթին՝ պետք է իջնել դեպի Ծաղկաշատ գյուղ: Վերադարձը կատարվում է Ծաղկաշատ-Հաղպատ ավտոճանապարհով, որը քայլելու համար հետաքրքիր և գեղեցիկ բնապատկերներով երթուղի է: